Voorzitter Gajus Scheltema van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (AWN) reikte op zaterdag 11 juni in het Hunebedcentrum te Borger aan archeoloog Marcel Niekus de landelijke erepenning uit. Het eerbewijs hing samen met de decennia lange inzet van Marcel op het gebied van de Steentijdarcheologie, waarbij hij altijd nauw samenwerkte met vrijwillige archeologen. Penning en oorkonde werden ook uitgereikt aan de tien jaar geleden door hem opgerichte Stichting Stone. Deze stichting was nauw betrokken bij verschillende succesvolle projecten, onder andere de ontdekking en het onderzoek van het eerste Neanderthalerkampement in Drenthe, nabij Peest.

Voorzitter Scheltema in zijn toelichting voorafgaand aan de uitreiking van de penning:

“Vanaf zijn afstuderen als archeoloog op de Rijksuniversiteit Groningen in 1997, oftewel 25 jaar geleden, staat Marcel Niekus vrijwillig archeologen met raad en daad ter zijde. Zijn specialisme is de Steentijd, met de nadruk op het Mesolithicum en het Midden Paleolithicum. Hij nam in 2006 samen met toenmalig conservator van het Drents Museum Jaap Beuker en zijn leermeester Dick Stapert het voortouw om samen met vrijwillig archeologen het onderzoek naar MP-vindplaatsen in Drenthe en omgeving systematisch aan te pakken. In dit Noord-Nederlandse Midden-Paleolithicumproject werken vrijwillig archeologen, vakarcheologen, Drents Museum en provinciale en gemeentelijke instellingen samen en er is intussen veel bereikt. In 2011 vond er bijvoorbeeld een succesvolle opgraving plaats bij Peest waarbij het eerste Neanderthalerkampement in Drenthe werd ontdekt. De betrokkenheid van vrijwillig archeologen bij het veldwerk zowel als de opgraving werden door Niekus en mede-auteur Evert van Ginkel beschreven in het in 2019 verschenen boek ‘Neanderthalers in Noord-Nederland. Leven aan de rand van de oerwereld’. Dit boek geldt voor menig AWN-lid als hét handboek over de Steentijd! Voor het eerst was er een boek verschenen dat niet alleen een gedegen beschrijving gaf van vondsten in een historische context, maar er was ook aandacht voor de rol van vrijwillige archeologen. Dat deze benadering school heeft gemaakt werd onderstreept in de expositie `Doggerland’ in 2021/2022 in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden, waar ook de nodige aandacht was voor de vrijwillige archeologen die op de Maasvlakte, de Zandmotor of elders langs de Nederlandse kust collecties hadden opgebouwd. Marcel zijn aandachtsgebied werd namelijk in de loop der jaren steeds groter, mede doordat jong en oud hem vondsten liet determineren. Naast de Doggerlandvondsten kreeg Marcel ook de nodige vondsten onder ogen van de zogenoemde Marker Wadden, waar leden van AWN-afdeling 21 (Flevoland) actief zoeken naar archeologische en paleontologische resten. Al eerder was er een samenwerking ontstaan met leden van AWN-afdeling 1 (Noord Nederland) en ongeveer 20 jaar geleden met AWN-19 (Twente) en AWN-20 (IJsseldelta en Vechtstreek). Voor Twente ging het daarbij om het samen met Dick Stapert en Lykke Johansen determineren van vondsten gedaan bij Mander in Twente en vanaf 2011 Sekdoorn bij Zwolle. Terwijl leden van de Werkgroep Archeologie Steenwijk al bijna 20 jaar ook een beroep op Niekus doen om vondsten te determineren. Verschillende keren zocht hij ook op de akkers mee in Steenwijk zowel als Mander. Dit resulteerde in publicaties waarbij altijd de vinders de eer krijgen die hun toekomt. De lijst van publicaties waar Marcel Niekus als (co-)auteur verantwoordelijk voor is, is te lang om hier op te noemen. Zie hiervoor de website van de Stichting Stone. Marcel krijgt ook veel uitnodigingen uit heel Nederland om als spreker te fungeren. Ook van deze taak kwijt hij zich op de van hem bekende wijze; een combinatie van kennis van zaken die op een toegankelijke manier zowel als met enige humor worden gebracht. Hierdoor leverde hij de afgelopen decennia een belangrijke bijdrage aan het stimuleren van aandacht voor archeologie in Nederland en de Steentijd in het bijzonder. Verder moet de rol van de stichting Stone naar onze mening niet worden onderschat. In december 2012 werd deze Stichting Steentijd Onderzoek Nederland opgericht. De stichting stelt zich ten doel de kennis over prehistorische samenlevingen in Nederland te vergroten. De nadruk ligt hierbij op culturen van jagers-verzamelaars uit de Oude en Midden Steentijd (Paleolithicum en Mesolithicum). Zij tracht dit doel te bereiken door het (laten) uitvoeren van multidisciplinair onderzoek in de ruimste zin van het woord en door de verkregen onderzoeksresultaten te presenteren en toegankelijk te maken voor zowel wetenschappers, beleidsmakers als een breed in archeologie geïnteresseerd publiek. Dat vrijwillig archeologen vanaf de oprichting een belangrijke rol spelen in de activiteiten van de stichting laten de verslagen zien die via de website zijn te lezen. Veldwerk in verschillende provincies worden daar beschreven inclusief de resultaten. De aanpak van Marcel Niekus trok ook de aandacht van collega’s die mede daardoor meer oog hebben gekregen voor de rol die vrijwillig archeologen kunnen spelen. Kortom, Marcel Niekus en de Stichting Stone zijn verantwoordelijk voor belangrijke impulsen in relatie met het Steentijdonderzoek in Nederland.”

Dankwoord Marcel Niekus
Marcel Niekus was met zijn gezin aanwezig op de uitreiking in Borger en benadrukte in zijn dankwoord dat hij “zeer, zeer vereerd” was met deze landelijke erkenning van zijn persoonlijke bijdrage aan de Steentijdarcheologie in Nederland zowel als de activiteiten die ontplooit worden in relatie met de Stichting Stone. Marcel Niekus: “Ik waardeer dit enorm. Dat geldt niet alleen voor mij maar ook voor de vrijwilligers die een rol spelen in de activiteiten van de Stichting Stone!” Zoon Joris genoot mee in de aandacht voor zijn vader (Foto). Tevens was er applaus voor zijn vrouw Marlies, die het mede mogelijk maakt dat Marcel naast zijn projectwerkzaamheden en promotieonderzoek bij de Universiteit Leiden vrijwillig archeologen met raad en daad terzijde kan staan. Marcel: “Daar zal ik ook zeker mee doorgaan!”

Zie ook DvhN 16 juni 2022: Archeoloog Marcel Niekus uit Groningen is met zijn Stichting Stone onderscheiden met de landelijke erepenning van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (AWN)